De blinde vlek in de tussenschoolse opvang

Als ouders hun kind gebruik laten maken van de tussenschoolse opvang, dan willen ze natuurlijk dat het in goede handen is en met plezier overblijft. Overblijven is vrije tijd en dus is het belangrijk dat kinderen rustig kunnen eten en zich op hun eigen manier kunnen ontspannen, zodat ze zich weer op kunnen laden voor de middag. Toch hebben ouders tegenwoordig vaker vragen. Wat gebeurt er tussen de middag eigenlijk op school? Wie let er op mijn kind? Krijgt het de aandacht die het nodig heeft? Ineke Renckens van Stichting Lunchen op School (LoS) herkent deze vragen. "Natuurlijk leeft dat steeds meer bij ouders. En terecht. Ze geven wel de zorg uit handen van het allerbelangrijkste dat ze hebben: hun kind. Daarbij zijn ze afhankelijk van wat degene die de overblijf organiseert onder kwaliteit verstaat. Juist daarom is transparantie over hoe je kwaliteit biedt en borgt binnen de tso zo belangrijk."


Structuur en competenties
Volgens Ineke Renckens rust de kwaliteit van de tussenschoolse opvang op twee pijlers die aan moeten sluiten bij het pedagogisch klimaat van de school: structuur van de tso en competenties/leervermogen van de Overblijf Medewerkers. De een kan niet zonder de ander. "Je kunt heel deskundige Overblijf Medewerkers hebben, maar als de structuur rammelt, dan werkt het niet. Andersom precies zo. Een heldere structuur met incapabele mensen functioneert evenmin." Structuur komt vooral terug in een duidelijke opbouw van de overblijf en heldere regels en afspraken. Een vaste indeling, overzichtelijk spel- en activiteitenaanbod, onderlinge omgang. Eenduidigheid is hierbij het sleutelwoord, zodat iedereen weet hoe de overblijf reilt en zeilt. Bij competenties draait het om een kindgerichte houding van Overblijf Medewerkers en het vermogen om te leren van het eigen gedrag. Scholing en training vervullen daarbij een centrale rol. Inzicht, bewustwording, voorbeelden en ervaringen verbreden de vaardigheden van een Overblijf Medewerker om bekwaam en met plezier haar of zijn overblijftaken te vervullen.

Dagelijkse aansturing
Daar zit nog wel een adder onder het gras. De meeste Overblijf Medewerkers zijn immers vrijwilligers. Ouders, grootouders, studenten die 's middags een uurtje op school komen om de overblijf te begeleiden. En er is nog al eens verloop. Hoe houd je dan de competenties op peil? Met 900 vrijwillige Overblijf Medewerkers heeft Ineke Renckens hier binnen haar eigen organisatie ook mee te maken. "Dat vraagt inderdaad om voortdurende aandacht. Daarom is de dagelijkse aansturing door een getrainde Coördinator essentieel. Zij heeft geleerd hoe ze een groep vrijwilligers moet aansturen en hoe ze hen kan begeleiden om inzicht te krijgen in hun eigen handelen en gedrag en zich te verbeteren. Het is indrukwekkend om te zien hoe enthousiast de meeste Overblijf Medewerkers worden om door intervisie en speciale tso-training te leren. En om daarna het effect ervan te zien. Door de dagelijkse aansturing van de Coördinator blijft het competentieniveau in een team van vrijwilligers waar altijd verloop is, toch op peil."

Andere kwaliteitsfactoren
Zijn er naast structuur van de tso en competenties van Overblijf Medewerkers nog andere factoren die de kwaliteit van de tso beïnvloeden? Die zijn er legio, hoewel vaak meer voorwaardelijk dan doorslaggevend. Het spreekt voor zich dat aan wettelijke verplichtingen zoals de scholingsrichtlijn, de verplichte Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) en het handboek Overblijven moet worden voldaan. En dat het aantal Overblijf Medewerkers, de werving en de uitbetaling in orde zijn, dat er afspraken zijn over de veiligheid van de kinderen, zowel fysiek als sociaal-emotioneel. Heldere communicatie naar ouders en duidelijkheid in de facturering zijn van invloed. Ineke Renckens onderschrijft al deze voorwaarden, maar onderstreept ook het belang van de plaats die de school geeft aan de tso als kwaliteitsfactor. "Als de school positief staat tegenover de tso en de waarde ervan erkent, voelen Overblijf Medewerkers zich gesteund. Dat heeft een directe weerslag op hoe zij hun taken oppakken en daarmee op de kwaliteit. Die factor wordt nog wel eens onderschat."

Meetbaar maken
Hoewel er weinig formele eisen zijn, zijn er voldoende factoren te benoemen die de kwaliteit van de tso beïnvloeden. Hoe maak je die factoren meetbaar? Drs. Vivienne Obispo is onderwijskundige bij de Overblijf Academie. Zij coacht, traint en adviseert schooldirecties en overblijfteams over tussenschoolse-organisatieontwikkeling. "Kwaliteit is een subjectief begrip. Om het tastbaar en dus meetbaar te maken hebben wij twaalf competenties vastgesteld die een Overblijf Medewerker of Coördinator in de tso in haar of zijn bagage zou moeten hebben. De competenties zijn 'scoorbaar' en vormen de basis voor leertrajecten die we bij scholen doen. Zo geven we door observatie en individuele coaching on the job - soms ook teamcoaching - inzicht in de kwaliteiten van het overblijfteam en de ontwikkelpunten. De belangrijkste graadmeter voor kwaliteit is het reflectievermogen van Overblijf Medewerkers en Coördinatoren. Als zij zich bewust worden van hun eigen gedrag en functioneren en daarvan kunnen leren, heb je de basis voor kwaliteit.

Praktijkvoorbeeld
Een voorbeeld uit de praktijk is een leertraject dat de Overblijf Academie begeleidde bij een montessorischool in Amsterdam. Het tso-bestuur wilde de competenties van medewerkers zichtbaar veranderen en eenduidigheid brengen in de structuur van de overblijf. Of, zoals het gewenste doel werd geformuleerd: 'een positieve sfeer, een duidelijke organisatie en structuur en tevreden kinderen.' Na gesprekken met het tso-bestuur en de Coördinator en observaties op school tijdens de overblijf, ontstond een helder, onderbouwd beeld over de scores van de overblijf en de verbeterpunten. De Overblijf Academie distilleerde vier basisvaardigheden die Overblijf Medewerkers nodig hadden om het gewenste doel te bereiken:
• De groep kinderen durven aanspreken; leiding nemen.
• Kunnen nadenken over het eigen functioneren.
• Inzicht hebben in het belang van pedagogisch handelen.
• Hulp durven vragen.
Het leertraject startte met een scholingsbijeenkomst voor het hele team, gevolgd door individuele coaching voor elke Overblijf Medewerker met instructie en feedback over kwaliteiten en ontwikkelpunten.

Zichtbare resultaten
Het leertraject op de montessorischool is met succes doorlopen. De overblijf heeft nu een vaste structuur, waarbij het hele team hetzelfde ritme volgt. Dat heeft meer inzicht, duidelijkheid en rust gebracht. Tegelijkertijd zijn Overblijf Medewerkers zich bewuster geworden van hun eigen functioneren en de invloed daarvan op de groep. Zij hebben praktische tso-scholing en instructie gekregen, onder andere over het aanspreken van de groep, leiding nemen, positieve aandacht en consequent zijn, aansluitend bij de montessorigedachte. Overblijf Medewerkers durven en kunnen nu beter hun groep aansturen, met meer veiligheid en betrokkenheid bij de kinderen. Leerkrachten merken verschil door de andere aanpak en nieuwe structuur. De sfeer is duidelijk positiever en de kinderen hebben meer plezier.

Het voorbeeld op de montessorischool laat zien dat structuur en inzicht in competenties belangrijke pijlers zijn voor de kwaliteit van de tso. Inventarisatie en observatie maken kwaliteit zichtbaar en toegankelijk voor verbetering. De blinde vlek krijgt opvulling.

| Categorie: Algemeen

Scroll naar beneden